Wstęp

Przekazujemy Państwu poradnik służący pomocy w opiece nad członkami rodziny, którzy z powodu swojej niepełnosprawności nie są w stanie samodzielnie funkcjonować.

Głównym celem jest przedstawienie informacji o różnych aspektach życia tej grupy osób w połączeniu ze wskazówkami dla opiekunów w opiece codziennej nad członkiem rodziny.

Poruszamy w nim zagadnienia starości z perspektywy chorób współistniejących – choroby Alzheimera i innych stanów otępiennych. Być może zawarte tu informacje ułatwią Państwu sprawowanie opieki, pielęgnację i aktywizację rodziców, dziadków, krewnych. Mamy nadzieję, że zawarte w nim wskazówki okażą się przydatne.

W definiowaniu starości istnieją różnorodne poglądy. Często starość postrzegana jest jako okres życia wykluczający ze środowiska, a za osoby starsze przyjęto uważać osoby w wieku 60 lat i więcej stosownie do uregulowań ustawy z dnia 11 września 2015 r. o osobach starszych.

W materiale przedstawiono kwestie związane z definiowaniem starości, opieką w okresie starzenia się osób z zespołami otępiennymi oraz metodami aktywizującymi podtrzymującymi samodzielność osób dementywnych.

Zaprezentowano metody pielęgnacji i aktywizacji osób starszych dementywnych w zakresie edukacji, kultury, sportu i rekreacji.

Polsce ubywa mieszkańców, ale przybywa seniorów. Główny Urząd Statystyczny wskazuje, że ten proces się nasili. W roku 2050 seniorzy w Polsce będą stanowić ponad 40 proc. społeczeństwa, a więc będą grupą stanowiąca wyzwanie nie tylko dla państwa w zakresie opieki, ale także dla rodzin.

Z danych GUS wynika, że ponad 1/4 polskich seniorów mieszka na Mazowszu i w województwie śląskim. Najwyższy udział osób w wieku 60 lat i więcej odnotowano w województwie łódzkim, gdzie w wieku senioralnym było ponad 27 proc. mieszkańców. Najniższy odsetek osób starszych był z kolei na Podkarpaciu, w Małopolsce i na Pomorzu.

W 2050 r. w Polsce będzie mieszkać 13,7 mln osób w starszym wieku, co oznacza, że stanowić będą one 40,4 proc. ogółu społeczeństwa. Jak podaje GUS, na koniec 2018 r. liczba ludności Polski wyniosła 38,41 mln osób i była o 22,4 tys. osób niższa niż w 2017 r. Zarazem w tym samym czasie liczba mieszkańców w wieku 60 lat i więcej wzrosła o 214,8 tys. osób, sięgając ponad 9,5 mln. W efekcie odsetek seniorów sięgnął 24,8 proc. ogółu populacji (jeszcze w 2010 roku było to 19,6 proc.). W województwie zachodniopomorskim odsetek ludności w wieku powyżej 65 roku życia wzrósł od 2002 r. z poziomu 11,6% o 4,6 pkt. proc. (w kraju od poziomu 12,8% o 3,6 pkt. proc.). Dla grupy osób sędziwych (w wieku 85 lat i więcej) odsetek ten wzrósł w województwie z poziomu 0,6% o 1,2 pkt. proc. (w kraju z poziomu 0,9% o 1 pkt. proc.)¹.

Z roku na rok wzrasta więc liczba osób w wieku poprodukcyjnym, natomiast spada liczba mieszkańców w wieku produkcyjnym. Wiąże się to ze wzrostem wskaźnika obciążenia demograficznego (z 31,0 w 2015 r. do 34,4 w 2017 r.)². Oznacza to, że na jedną osobę w wieku poprodukcyjnym przypada około trzech osób w wieku produkcyjnym. Współczynnik ten obrazuje starzenie się społeczeństwa, a co za tym idzie wzrost nakładów na opiekę nad seniorami – tych ze źródeł społecznego zaopatrzenia, ale także i rodzin.

Wraz z wiekiem wzrasta ryzyko chorób otępiennych, a zatem ryzyko choroby Alzheimera, na co wskazują dane demograficzne i epidemiologiczne. W 2050 roku już ponad milion Polaków będzie cierpiało na chorobę Alzheimera³. To trzy razy więcej niż dzisiaj. Problem dotyczy głównie osób w wieku 65+. Ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem. Pomiędzy 65–69 rokiem życia zapada na chorobę Alzheimera 2 proc. populacji, zaś wśród 90-latków choruje już 40 proc. Choroba Alzheimera zaczyna się bez widocznych objawów, a medycyna nadal nie zna metod pozwalających na jej wczesne wykrywanie. Skoro takie są tendencje, należy dobrze przygotować opiekunów – zarówno profesjonalnych, jak i rodziny – na podjęcie trudu opieki nad tą grupą niepełnosprawnych.

¹ J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna Pomorza Zachodniego jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Warszawa 2017
² Analiza sytuacji społeczno-ekonomicznej województwa zachodniopomorskiego w obszarach oddziaływania Europejskiego Funduszu Społecznego, http://eregion.wzp.pl/sites/default/files/analiza_sytuacji_spoleczno__ekonomicznej_wojewodztwa_zachodniopomor grudzień 2018 r (Dostęp 30.05.2020).
³ Puls Medycyny, https://pulsmedycyny.pl/dzis-swiatowy-dzien-alzheimera-891297 (Dostęp 30.05.2020).